Buổi sáng khi tỉnh giậy bạn thấy bị sốt hoặc thấy cổ bi đau. Làm sao bạn biết được đó là một triệu chứng nghiêm trọng hay không? Theo bác sĩ Keith L. Black trưởng ban giải phẫu thẩn kinh tại Trung tâm Y khoa Cedars-Sinai tại Los Angeles thì " những triệu chứng mà bác sị chúng tôi quan tâm tới nhất là những triệu chứng mới phát triển một cách nhanh chóng chứ không phải là những triệu chứng phát triển dần trong một thời gian dài"

Thế còn những dấu hiệu nào khác về sức khoẻ thỉ sao? Theo bác sĩ Len Lichtenfeld thuộc Hội Ung thư Hoa kỷ thí " bạn là người biết rõ cơ thễ bạn nhất . Nếu bạn nhận xét hay càm thấy có gì khác lạ hoặc bạn thấy người không được khỏe thỉ hãy đễ ý theo dõi và đi gặp bác sị nếu thấy cẩn chứ đừng bỏ qua"

Dưới đây làliệ kê chín triệu chứng thường xẩy ra cùng với các bệnh tật liên hệ

1. Đột nhiên nhức đầu dữ đội (sudden heavy headache)

Điều đáng quan tâm nhất

Nếu bạn bị đau đầu ( head pain) như chưa bao giờ từng thấy, đặc biệt là nếu cơn đau cực mạnh từ vài giây tới vài phút ở bất cứ phần nào trên đầu, thì đó có thể là dấu hiệu mạch phình bị vỡ ( (ruptured aneurysm), tức là môt mạch máu trong não đột nhiên bể ra và cần được chữa tr ị cấp thời

Ngoài ra, bác sĩ sẽ cần phải loại bỏ ba căn bệnh khác như sau

1- Nhức đầu thuộc tim (cardiac cephalalgia): Một rối loạn hiếm có làm giảm lượng máu cung cấp cho tim biểu hiện dưới dạng nhức đầu và cũng còn có thể gây đau ngực và kiệt lực khi gắng sức

2- Viêm màng não ( meningitis). Nhức đầu thường kèm theo cổ bị cứng, sốt và nhầm lẫn hoặc những thay đổi khác về tình trạng tâm trí

3- Viêm động mạch thái dương (temporal arteritis). Đây là một bệnh hiếm có trong đó các tế bào miễn nhiễm cũa một người xâm nhập các thành động mạch chuyển máu tới não gây nhức đầu, sốt nhẹ, hoặc đau khi nói hay nhai. Viêm động mạch thái dương đáng quan tâm vì có thể làm mất thị giác tạm thời hoặc vĩnh vi ễn cho một hay cả hai mắt. Nếu chửa trị cấp thời thì thuờng ra bệnh có thể chữa khỏi với steroid

Điều khác có thể cần quan tâm

Bệnh zona (shingles)có thể gây đau ở trán trườc khi da có phản ứng. Trái với điều người ta thông thường vẫn tưởng, đột nhiên nhức đầu dữ dội không chắc là dấu hiệu cũa khối u não. Thạt vậy nghiên cứu cho thấy là hai phần ba các bệnh nhân được chẫn đoán có khối u não bi nhức đầu căng cơ( tension headache)-- đau âm ỉ, đau nhức hoặc đau như bị sức ép--tăng dần trong một thởi gian từ nhiều tuần tới nhiều tháng

2. Đau ngực (chest pain)

Điều đáng quan tâm nhất

Bất cứ một khó chịu dữ dội nào, sức nặng hay sức ép--như voi đè lên ngực--có thể là do nhồi máu cơ tim (heart attack). Kèm theo có thể là đau toả xuống cánh tay, buồn nôn và ói mửa, đổ mồ hôi, và khó thở. Phụ nữ có thể có những triệu chứng tế nhị hơn như mệt mỏi, cảm giác nóng rát hoặc đau ở bụng trên, Trong bất cứ tình huống nào, hãy gọi cấp cứu 911. Theo bác sĩ Eric Topol thuộc Scripps Clinic tại La Jolla California thì " Nếu thật sự là nhổi máu cơ tim thì chậm trễ trong việc chữa trị có thể sẽ gây tổn thương vĩnh viện cho cơ tim" Nếu các triệu chứng chỉ xẩy ra khi gắng sức thì cũng có thễ là chứng đau thắt (angina), chứng bệnh này xẩy ra khi cơ tim tạm thời không nhận được đủ máu.

Đột nhiên đau nhiều nơi ngực hay phần lưng trên có thể là do động mạch chủ bị rách (aortic dissection) và cẩn được chữa trị cấp thời. Rất may là căn bệnh đe dọa tính mạng này chỉ xẩy ra cho 3 cho mỗi 100,000 người

Điếu khác có thể cần quan tâm

Theo bác sĩ Topol " Có lẽ từ 10 tới 20phẩn trăm các trưởng hơp đau ngực dữ dội không phải vì rối loạn nơi tim mà là do bệnh hồi lưu dạ dày-ruột (gastrointestinal reflux disease-GERD) . Ngoài ra tuy hiếm nhưng cũng có thể là dấu hiệu cũa chứng co thắt thực quản,một sự co thắt bất bình thưởng cũa các cơ trong thực quản tức là ống dẫn thức ăn từ cuống họng xuống dạ dày. Cả hai chứng bệnh này có thễ được chữa trị bằng thuốc, nhưng tốt nhất vẩn luôn luôn nên đi cấp cứu( ER) bởi vì " cho tới khi được chứng minh khác, vẫn phải coi như đây là một cơn nhồi máu cơ tim hoặc đau thắt"

3. Sụt cân không giải thích được (unexplained weight loss)

Điếu đáng quân tâm nhất

Mất hơn 5 phần trăm cân nặng--mà không phải vì cố gắng--trong một thời gian sáu tháng có thể là do ung thư. Sụt cân là một triệu chứng của tới 36 phần trăm các ca ung thư của ngưởi cao niên. Theo bác sĩ Len Lichtenfeld thì " nếu b ạn hay một thành viên gia đình bạn đột nhiên sụt cân sau khi đã thử cả trăm lẩn mà không được, thì bạn phải đặt dấu hỏi là tại sao"

Điều khác có thể cần quan tâm

Các rối loạn nội tiết (endocrine disorders) là một nguyên nhân thông thường của sự giảm cân không chủ ý. Trong số những người có rối loạn nội tiết (đặc biệt là chứng tăng năng tuyến giáp -hyperthyroidism) thì có tới 11 phần trăm bị sụt cân. Chứng bệnh này còn làm cho bệnh nhân bồn chồn, ra mồ hôi, thèm ăn nhiều hơn và khó tập trung

Nếu sụt cân mà có kèm theo quá khát hoặc đói , mệt mỏi và đi tiểu nhiều (frequent urination) thì đó có thể là một dấu hiệu của tiểu đường

Các bệnh dạ dày ruột như bệnh viêm ruột và bệnh đường ruột ( celiac) cũng làm sụt cân--ngoài các triệu chứng khác như tiêu chảy và đau bụng

Trầm cảm và những bệnh tâm thần kháccủng có thể có phần trách nhiệm. Theo giáo sư Susan G. Komstein thuộc Đại học Virginia Commonwealth Universitythì " Kém ăn và sụt cân là nhựng triệu chứng thông thuởng của trầm cảm. Nhưng những bệnh nhân sụt cân không lý do cần phải được kiểm tra sức khỏe để loại bỏ những nguyên nhân y lý tổng quát"

4. Chảy máu bất thuờng (unusual bleeding)

Điều đáng quan tâm nhất

Loét và ung thư ruột có thể làm hậu môn chảy máu hoặc phân có mầu đen hay mầu hắc in. Bạn cần yêu cầu bác sĩ cho đi soi ruột. Chảy máu âm đạo có thể liên quan với các ungthư phụ khoa. Ói ra máu có thể là do ung thư dạ dày hay thực quản , và những người bị ung thư phổi có thể ho ra máu.

Điều khác có thể cần quan tâm.

Máu trong phân có thể là do bệnh trĩ, trong khi máu trong nước tiểu có thể là vỉ bàng quan hay thận bị nhiễm trùng. Chảy máu âm đạo lâu sau khi mãn kinh có thể là do những polip lành hay u xơ(fibroids). Ói ra máu có thể là vì mạch máu trong dạ dày hay thực quản bị rách hoặc loét dạ dày hay thực quản. Và ho ra máu c ó thể là do nhựng bệnh không phải là ung thư. như viêm phế quản, viêm phổi hay lao phổi. Bác sĩ Lichtenfield nhấn mạnh" Có nhiều nguyên nhân thông thưởng làm máu xuất hiện ở những chỗ không chờ đợi, nhưng vẫn cẫn phải đuợc bác sị kiểm nghiệm và chữa trị"

5. Sốt cao hoặc dai dẳng (high or persistent fever)

Điều đáng quan tâm nhất

Sốt là cách mà cơ thể chống lại nhiễm trùng. Theo bác sĩ David Bronson chủ tịch American College of Physicians thì " dứt khoát sốt tới 103 độ hay hơn cần phải đuợc bác sĩ kiểm nghiệm" bởi vì đây có thể là chỉ dấu của nhiễm trùng niệu đạo, viêm phổi, viêm màng trong tim (endocarditis) hoặc viêm màng não ; các bệnh này cần được chữa trị bằng thuốc kháng sinh. Sốt nhẹ dai dẳng--trong nhiều tuần--không có nguyên nhân rõ rệt, là đặc trựng của một số nhiễm trùng bao gồm nhiễm trùng xoang, và một số ung thư như u bạch huyết (lymphoma) và bệnh bạch cầu (leukemia).

Điều khác có thể cần quan tâm

Sốt có thể do vi-rút gây ra Tùy theo tinh trạng sức khỏe và các triệu chứng khác, bệnh nhân có thể cần phải nhập viện

6. Khó thở ( shortness of breath)

Điều đáng quan tâm nhất

Changing definitions for massive pulmonary embolism

Đột nhiên khó thở có thể là do nghẽn mạch máu phổi(pulmonary embolism)--khi mà một cục máu đông hình thành bên trong tĩnh mạch xâu (thưởng ra ỡ chân) chạy lên phổi và bị kẹt ở trong các mạch máu phổi. Bạn sẽ bị nghi ngở bị chứng bệnh này nếu vừa đi du lịch về, mới được giải phẩu hay đã ở tình trạng không động đây và/hoặc khó thở có kèm theo đau ngực và ho ra máu. Nếu bạn thở hổn hển sau khi leo hai hay ba bậc thang hoăc bị mệt sớm hơn bình thường, thì bác sĩ sẽ phải kiễm tra xem bạn có bị bệnh nghẽn mạch máu phổi không (COPD) đặc biệt là khi có kèm theo ho và mệt và bạn có thói quen hút thuốc. Những khả năng khác có thể là do tim đập không đều, suy tim sung huyết (congestive heart failure) và những loại bệnh tim khác. Khi các bộ phân trong người không nhận đủ oxigen, thì tình trạng khó thở có thể xẩy ra và bạn cần đi găp bác sĩ cấp thời

Điều khác có thể cần quan tâm

Khó thở củng có thễ xẩy ra ví hen (astma), viêm phế quản hay viêm phồi. Bạn cũng có thễ khó thở đôi khi vì đánh trốnh ngực (heart palpitations) khi mà bạn bị cảm xúc cùng cực hay lo âu. Dù thế nào, bạn vẫn cần đi gặp bác sĩ

7. Đột nhiên bị lẫn lộn (sudden confusion)

Điều đáng quan tâm nhất

Nếu bạn đột nhiên bị lẫn lộn, thay đổi nhân cách, hay gây sự hoặc mất tập trung thì bạn phải gặp bác sĩ tức thời. Theo bác sĩ Bonson " tỉ lệ tử vong vì lẫn lộn nghiêm trọng khá cao. Chúng ta cẩn phài tìm hiểu điều gỉ đã xẩy ra" Trong trường hợp tồi tệ nhất có thể là do khối u hay chảymáu trong não. Nếu ngoài ra bạn còn nói lắp, khó khăn tìm ra từ đúng,hoặc bị tê hay thấy yếu ở mặt tay hoặc chân, thỉ có nhiều khả năng là bạn bị đôt quỵ. Trong trường hợp này bạn chỉ có khoảng thởi gian từ 2 tới 3 tiếng để nhập viện chữa trị, nếu chậm trễ thì não có thể bị tổn thương vĩnh viẽn

Điều khác có thể cần quan tâm

Thuốc men và tương tác rượu-thuôc men cũng có thễ ảnh hưỡng lên trạng thái tâm thần. Ngoài ra lẫn lộn (confusion) cũng có thễ là dấu hiệu của nhiễm trùng, huyết áp bất thưởng, đường huyết thấp hay cơ thễ mẩt nước.

8. Sưng chân (swelling in the legs)

Điều đáng quan tâm nhất

Một sự tích tụ chất lỏng ( gọi là phù=edema) ở tứ chi có thễ là do nhiều chứng bệnh, nhưng một chứng bệnh mà các bác sĩ quan ngại nhất là suy tim (heart failure) tức là tim không thể bơm đủ máu như cơ thể cần. Khi điều này xẩy ra, máu chảy ngược vào các tĩnh mạch làm cho chất lỏng tích tụ trong các mô của cơ thể. Nếu cả hai chân bị sưng, và ngoài ra bệnh nhân còn bị khó thở, mệt mỏi và đau thắt ngực thì nhiều khả năng là tim bị suy

Điều khác có thể cần quan tâm

Venous insufficiency is a condition in which the veins have problems ...

Suy tĩnh mạch (vein insufficiency) cũng có thễ gây sưng. Bình thường đối với những người bị suy tỉnh mạch thì các van bi yếu làm cho máu bị nghẽn. Trong trưởng hợp này nếu bạn nằm xuống thì thuởng ra chân sẽ hết sưng. Sưng cũng cỏn thễ là hâu quả của chứng thiếu năng tuyến giáp (hypothyroidism) tức là không đủ hormon tuyến giáp

9. Đau bụng đột ngột hoặc đau nhiều

Điều đáng quan tâm nhất

Đau bụng đột ngột có thể là dấu hiệu cùa bệnh phình động mạch chủ (aortic aneurysm)--môt chỗ phình của động mạch này, thường ra là ở bụng, bị bể. Trong trường hợp này bệnh nhân sẽ đau đột ngột và đau rất nhiều ỡ quanh vùng rốn. Ngoài ra đau đột ngột cũng có thể là do nội t ạng bị thủng thưởng ra là vì loét dạ dày, ruột. Thiếu máu cục bộ ở ruột (intestinal ischemia) --- xẫy ra khi dòng máu chảy chậm hay ngưng làm các mô bị thiếu oxigen-- cũng có thể là thủ phạm.Theo bác sĩ Brian Putka thuộc Cleveland Clinic " Điều này xẩy ra thông thưởng hơn cho các bệnh nhân già yếu, bị bệnh nặng như bị suy tim hoặc bị rung t âm nhĩ (atrial fibrillation). Mỗi một trong các chứng bệnh trên đều đe dọa tính mạng và đòi hỏi phải giải phẫu cấp thời

Điều khác có thễ cần quan tâm

Đau bụng thuờng hay xẫy ra vì sỏi mật : đây là nhửng lắng cặn lớn bằng hòn sỏi bị nghẽn trong ống dẫn mật gây đau như cắt kèm theo buồn nôn và ói mửa. Viêm túi thừa(diverticutilis)-- viêm hay nhiễm trùnng ở những túi nhò trong ruột già--cũng có thể là nguyên nhân gây đau nhiểu và đột ngột có kẻm theo thay đỗi thói quen đi cầu, sốt và buồn nôn. Tuy rằng hội chứng ruột bị kích thích (irritable bowel sydrome) có thê gây những cơn co thắt đau đớn, nhưng cơn đau có khuynh hướng tới rồi lại đi và có thễ gây táo bón, tiêu chảy hoặc luân phiên cả hai. Viêm ruột thừa ít khi gây đau bụng đột ngột ở những ngưởi tuổi trên 50 vì bệnh này ít thông thường hơn vào tuổi này. Tuy nhiên nếu xậy ra thì bệnh nhân sẽ thấy đau dẩn dẩn mổi lúc một nhiều về phía góc phần tư bụng phiá dưới bên tay mặt