Đột quỵ (stroke) đến bất thần và có thể gây chết nguời hoặc tàn phế nên được coi là một trong những bệnh đáng sợ nhất. Tuy vậy, nhiểu người chẳng để ý tới các rủi ro của đột quỵ vì lầm tưởng rằng có biết cũng chẳng làm được gì cả. Trong một số trường họp quả thật đột quỵ" như ở trên trời rơi xuống" , nhưng trong nhiều trường hơp khác có những dấu hiệu báo trước nguy hiễm sắp tới--nếu chúng ta biết nhận ra chúng thì có thể tránh được tai họa

Một số yếu tố rủi ro được biêt đến nhiều như nghiện hút thuốc lâu năm hay bị cao huyết áp hoặc rung tâm nhĩ (atrial fibrillation), nhưng nhiều yếu tố khác thật là bất ngờ. Mười đầu mối đáng ngạc nhiên sau đây có thể cảnh báo bạn về môt rủi ro đột quỵ cao hơn bình thường. Nếu một hay nhiều các yếu tố này xẩy ra cho bạn thì bạn cần phải cảnh giác bởi vì hành động nhanh hay chậm có thể quyết định sự sống hay chết của bạn

1- Rức nửa đầu (migraines)

Rức nửa đầu, đặc biệt có kèm theo hào quang (aura)--rối loạn thị giác như nhìn thấy lóe sáng trong mắt -- tăng rủi ro đột quỵ lên 21 phần trăm. Đây là kết quả của những nghiên cứu dài hạn thực hiện trong 26 năm trên những người dân nam và nữ tại Iceland. Các nhà khoa học đã làm các nghiên cứu này với mục đích tìm kiếm yếu tố rủi ro di truyền có thễ góp phần vào các bệnh rức nửa đầu, nhồi máu cơ tim và đột quy

Cần biết thêm. Những người bị rức nửa đầu cũng có nhiều khả năng bị nhồi máu cơ tim hoặc bệnh động mạch ngoại biên làm hẹp các mạch máu ỡ chân

Lời bàn Sự liên quan giửa rức nửa đầu và đột quy chưa được biết rõ, nhưng cả hai bệnh đều liên hệ tới các mạch máu trong não. Rức nửa đầu xẩy ra khi các mạch máu trong não co thắt lại rồi phình ra, còn trong đột quỵ thiếu máu cục bộ (ischemic strokes)--loại đột quy thông thường nhầt --xẩy ra do cục đông máu làm nghẹt một động mạch trong não. Vì lẽ đó, môt số chuyên gia khuyên nên có những biện pháp phòng ngừa và chữa trị bệnh rức nửa đầu--hoặc bằng nhửng phương cách tự nhiên (natural remedies) hoặc bẳng thuốc men để tối thiểu hóa các tác đông lên các mạch máu

2- Gốc Tây ban nha (hispanic)

Theo Hiệp hội American Stroke Association, các người gốc Tây ban nha cả nam và nữ đều có nhiều khả năng bị đột quỵ hơn các sắc dân khác. Hơn nữa, tĩ lệ tử vong vì đột quy cũng cao hơn: 33 phẩn trăm tất cả các ca tử vong của phụ nử gốc Tây ban nha là do đột quỵ, trong khi đối với đàn ông thì tỉ lệ này ỡ mức 25 phần trăm. Chế độ ăn uống và các yếu tố khác dường như có dự phần vào rủi ro này, nhưng các nhà khảo cứu cho rằng đó là do di truyền

Cần biết thêm. Các người gốc Tây Ban Nha cũng có xu hường bị đột quỵ sớm ở tuỗi trung bình là 67 so với nguời da trắng mà tuỗi trung bình bị đột quỵ là 80

Lời bàn Rủi ro đôt quy cao hơn ở người gốc Tây ban nha một phần là vì sắc dân này có tỉ lệ cao bị các bệnh tiểu đường, cao huyết áp, mập phì và hội chứng chuyễn hóa; tất cà các bệnh này đều làm tăng rũi ro bị đột quỵ. Do đó kiểm soát các bệnh này có thễ giúp ích phần nào

3. Thích ăn thịt ba rọi (bacon)

Nếu trong chế độ ăn uống của bạn thường có các thịt chế biến (processed food) như xúc-xích, thịt ba rọi, thịt ăn trưa, giăm bông, và hot dog thỉ rủi ro đột quy sẽ tăng thêm 23 phần trăm. Chưa có giài thích khoa học rõ ràng, nhưng các nhà khoa học gợi ý là sodium trong thịt có thễ làm tăng rủi ro vì nâng cao huyết áp và làm cứng mạch máu. Các chất bảo quản nitrate và nitrate cũng có thễ góp phần vào rũi ro đột quỵ nhưng cơ chế ra sao thì chưa rõ. Dĩ nhiên, cũng có những thực phẩm khác có thể kích phát đột quỵ nhưng thịt chế biến là nguy hại nhất

Cần biết thêm . Không chỉ thịt đỏ chế biến mới là thủ phạm mà các thịt nguội ít chất béo (low fat deli meats )như thịt gà tây, thịt gà và bologna được biết cũng đem lại nhiểu rủi ro đột quỵ

Lời bàn Thit chế biến nên dành cho các buổi chiêu đãi đặc biệt. Nhưng rất tiếc là bạn không thể chỉ bỏ thói quen ăn thịt ba roi hay salami bằng cách ăn lành mạnh hơn một cách tổng thể, bởi vì các nghiên cứu cho thấy những người ăn nhiều rau ,trái cây và ngũ cốc nguyên hạt nhưng cũng ăn những lượng lớn thịt chế biến vẫn có rủi ro cao bị đôt quy

4. Không tập thể dục

Tập thể dục vừa phải có thể giàm rủi ro bị đột đột qụy không gây chết người ( nonfatal stroke) xuống 20 phần trăm và rũi ro bị đột quỵ gây chết người (fatal stroke) xuống 30 phần trăm. Nói chung rủi ro đột quỵ giảm đáng kể ngay cả với những mức độ tập thể dục tim mạch vừa phải. Thậm chí tập đôi chút cũng tốt. Theo các nhà khảo cứu bạn chĩ cần hoạt động hiếu khí (aerobic activity) -như đi bộ nhanh-- 30 phút hay hơn một ngày, mỗi tuần năm lần

Cần biết thêm. Thiếu hoat động cũng làm cho đột quỵ nặng hơn khi xẩy ra. Nghiên cứu cho thấy những người ít hoạt động trước khi bị đột quỵ đều có những cơn đôt quỵ nghiêm trọng hơn và không phục hồi được hoàn toàn sau đó

Lời bàn Theo chượng trình nghiên cứu Nurses Health Study thực hiện với sự tham gia của 72, 000 phụ nữ tuổi tử 40 đền 65 thì tập thễ dục đều đặn giúp giảm rủi ro đột quy do thiếu máu cục bộ ( ischenic stroke) xuống được phân nửa. Vỉ vậy bạn nên có một chương trình tâp thễ dục đểu đặn và vừa phải

5. Bị bệnh tiểu đường

Những người bị tiểu đường loại 2 có rủi ro đột quỵ cao hơn hai tới ba lần. Rủi ro này còn cao hơn nữa nếu bạn tiếp tục hút thuốc hay bị bệnh tăng glucoz huyết (hyperglycemia) hoặc bệnh rung tâm nhĩ (atrial fibrillation). Đột quỵ cũng nghiêm trọng hơn và có tỉ lệ tử vong cao hơn đối với những người bệnh nhân khi nhập viện có mức glucoz cao

Cần biết thêm. Rủi ro đột quỵ tăng cao do bệnh tiểu đường không thay đổi được dù là bạn có chủ động kiểm soát bệnh tiểu đường hay không.Theo nghiên cứu mới đây, chủ động kiểm soát mức glucoz có thễ giúp hạ giảm rũi ro bị biến chứng mạch máu (vascular complication) như mất thị lực nhưng không không giúp hạ giảm rủi ro đột quỵ được

Lời bàn. Uống thuốc hạ huyết áp và thuốc statin giảm cholesterol giúp giảm nhiều rũi ro đột quỵ. Ngoài ra phòng ngừa bệnh tiễu đưởng bẳng cách luôn luôn hoạt động và giảm cân cũng làm giảm rũi ro đột quy

6. Gốc da đen

Những người Mỹ -Phi châu có rủi ro chết vì đột quỵ gấp hai lần ngưởi da trắng. Rũi ro này ứng cả với lần đột quy đầu tiên và các lần đột quỵ kế tiếp. Hơn nữa đối với người gốc da đen, đột quỵ có xu hướng xẩy ra sớm hơn trong đời và để lại nhiểu tàn phế hơn nếu bệnh nhân thoát chết. Bệnh thiếu máu do rối loạn di truyền tế bào hình liềm ( genetic disorder sickle cell anemia) cũng làm tăng rũi ro đột quỵ vì các tế bào hình liếm có thể làm nghẹt các mạch máu trong não

Cần biết thêm Khoảng từ 6 tới 8 phẩn trăm những ngưởi bị thiếu máu tế bào hình liềm sẽ bị đột quỵ và các trẻ em từ 2 đến 10 tuổi dễ bị nhất

Lời bàn. Bạn không thể kiểm soát di truyền , nhưng bỏ hút thuốc và hay thay đổi nếp sống đễ giảm cân, hạ huyết áp và ngăn ngửa bệnh tiễu đường có thễ giúp giảm rủi ro đột quỵ

7. Uống rượu

Theo tạp chí Annals of Internal Medicine kết quả nghiên cứu trên 38,000 đàn ông tuổi từ 40 đến 75 trong 15 năm cho thấy uống 3 ly rượu hay hơn một ngày có thể tăng rủi ro đột quy lên 45 phần trăm. Ngoài ra nguy cơ đột quy tăng nhiều trong giờ đầu tiên sau khi uống rượu

Cần biết thêm Say rượu dẫn đến nguy cơ làm tăng vọt rủi ro đột quy. Nếu bạn bị cao huyết áp mà nhập tiệc rượu sau sưa thì bạn hãy coi chừng: nghiên cứu cho thấy là rủi ro đột quy sẽ tăng gấp đôi khi người bị cao huyết áp uống 6 ly rượu hay hơn

Lời bàn. Nếu bạn uống rượu vừa phải-- tức là cách một ngày uống chừng một hay hai ly -- thỉ rủi ro đột quy cùa bạn thật ra lại thấp hơn người không uống rượu. Vì vậy bạn chỉ nên uống vài ly rượu một tuần ( tốt nhất là rượu vang đỏ vỉ rươu này bảo vệ tim)

8. Thiếu máu

Bệnh thiếu máu --do mức tế bào máu đỏ thấp hơn bình thường--gây ra những thay đổi trong các mạch máu não làm cho não dễ bị tỗn thương bởi đột quỵ và ít có khả năng chống lại đột quy khi xẩy ra. Một thời gian trước đây các nhà khảo cứu đã biết là các trẻ em và thiếu niên bị thiếu máu trầm trọng có rủi ro cao bị đột quỵ, nhưng ngày này ngưởi ta đươc biết là ngay cả thiếu máu nhẹ cũng làm tăng rủi ro đột quỵ của các thành niên

Cần biết thêm Nghiên cứu mới được công bố vào tháng hai 2012 cho biết là đàn ông chỉ bị thiếu máu nhẹ cũng có gấp ba lần nguy cơ bị chết trong năm đầu tiên sau khi đột quỵ xẩy

Lời bàn. Điều trị bệnh thiếu máu để tăng số đếm máu đỏ với một chế độ ăn uống nhiều chất sắt hoặc với sắt bổ sung

9. Vòng eo rộng

Quá mập (overweight) có liên quan với rủi ro cao bị đột quỵ theo ba cách: chỉ số trọng lượng cơ thể BMI (body mass index)trên trung bình, vòng eo trên trung bình và tỉ lệ eo-hông trên trung bình; tất cả đều làm tăng rủi ro đột quỵ. Nếu bạn đã sẵn bị cao huyết áp và cholesterol cao, thì có thêm cân nặng cũng không sai biệt gì nhiều bởi vì dù sao rủi ro đột quy trung bình cũng đã tăng gấp ba. Nhưng nếu áp huyết và lipid trong máu của bạn trong tầm kiểm soát mà bạn vẫn quá mập thì bạn cần tìm cách giảm cân

Cần biết thêm. Khoảng 63 phẩn trăm đàn ông và 55 phần trăm phụ nữ được coi như quá mập và 30 phần trăm được coi như mập phì (obese) . Nếu bạn bị mập phì, thìrũi ro đột quỵ tăng vọt lên bảy lần so với dân chúng nói chung. Qúa mập cũng làm tăng rủi ro bị các loai bệnh tim

Lời bàn. Bạn nên tham gia chượng trình giảm cân dần có giám sát với mục tiêu giảm chỉ số BMI xuống tới khoảng từ 18.5 tới 24.9. Đàn ông nên giảm vòng eo xuống dưới 40 inch và phụ nữ xuống dưới 35 inch

10 Không thích ăn trái cây và rau

Hết nghiên cứu này tới nghiên cứu khác đều cho thấy sự liên hệ trực tiếp giữa số lượng và tỉ lệ trái cây và rau bạn tiêu thụ với rủi ro đột quỵ. Một chế độ ăn uống ít trái cây và rau nhưng nhiều chất béo bão hòa ( như thịt) và carbohidrat sẽ làm rủi ro đột quy tăng vọt. Bạn hãy ăn theo một chế độ siêu lành mạnh mà phân nửa thực phẩm bạn ăn là từ thực vật thì rủi ro đột quỵ sẽ giảm theo tỉ lệ nghịch. Nhiều nghi ên cứu còn chỉ ra rằng các chất chống oxi hoá và hoá chất thực vật đặc biệt có trong cà rốt, cam quýt, trái cây trắng (như táo)... có khả năng bảo vệ chống đột quỵ. Một nghiên cứu đã phát hiện là mỗi ngày tiêu thụ thêm môt gram trái cây và rau có thịt trắng có thể làm giàm rủi ro đột quỵ xuống 9 phần trăm. Một nghiên cưu kh ác cho thấy là những người ăn nhiều cam quýt nhất hay uống nhiều nước ép cam qúit nhất sẽ có rủi ro đột quy giảm được 10% so với những người không dùng loại trái cây này

Cần biết thêm Chế độ ăn uống góp phần nhiều nh ất vào rủi ro đột quỵ. Các nhà khào cứu thuộc Đại học Harvard đã chia các phụ nự ra thành từng nhóm dựa theo chế độ ăn uống và đã phát hiện là những người ăn theo chế độ tồi tệ nhất có rũi ro đôt quy toàn phần tăng 47 phẩn trăm, rũi ro đôt quy do thiếu máu cục bộ tăng 33 phần trăm và rũi ro đột quy do xuất huyết não t ăng 70 ph ẩn trăm

Lời bàn: Ban hãy ăn sà lách trộn trái cây vào bữa sáng, Nếu chế độ ăn uống của bạn có gần 50 phần trăm là rau và trái cây thì rũi ro đột quy của bạn có thễ sẽ giảm được phân nửa